تهران بهدلیل جایگاه آن به عنوان پایتخت زودتر از شهرهای دیگر با نمودهای مدرنیسم، و از آن میان معماری مدرن، آشنا شد. دگردیسی معماری تهران از سنتی به مدرن از دوران ناصرالدین شاه آغاز شد و بهویژه این روند در دوران پهلوی که زندگی مدرن از حصار دربار و ارگ سلطنتی خارج شد، چهرهٔ شهر را دگرگون نمود.
در دوران رضا شاه نیاز به راهاندازی نهادهای مدرن مانند بانکها، ساختمانهای دولتی و مانند آنها به گونهٔ روزافزونی احساس میشد؛ اما طراحی و اجرای ساختمان اینگونه نهادها با روشهای سنتی عملاً ممکن نبود زیرا اینگونه نهادها نیازمند معماری و فضاهای خاص خود بودند. معمارانی که در این دوره از پیشروان آوردن معماری اروپایی به تهران بودند، یا خود شهروندان اروپایی بودند یا دانشآموختگان دانشگاههای اروپا. از میان این معماران میتوان از نیکلای مارکف معمار گرجستانیتبار دانشآموختهٔ دانشکدهٔ هنرهای زیبای سن پترزبورگ، ماکسیم سیرو، آندره گدار معمار فرانسوی، محسن فروغی معمار ایرانی، گابریل گورکیان معمار ایرانی-ارمنی که در اروپا هم معمار شناختهشدهای بود و معماران ایرانی-ارمنی دیگر چون وارطان هوانسیان، پل آبکار، اوژن آفتاندلیانس و قلیچ باقلیان نام برد.در این دوره معماریای در تهران بروز کرد که در کالبد مدرن بود اما در تزئینات و نماسازیهایش از معماری سنتی یا باستانی ایران الهام گرفته بود. از شاخصترین نمونههای این معماری میشود به ساختمان کاخ شهربانی در محوطهٔ میدان مشق یا باغ ملی اشاره کرد. معماران در آن دوره میکوشیدند "شکوه از دست رفته" ایران را الگو گرفتن از معماری باستان در بازسازی کنند.
در سالهای بعد دورهٔ پهلوی نیز، ویکتور گروئن آمریکایی طراحی پلان شهری نواحی شمال تهران بین سالهای ۱۹۶۴ تا ۱۹۶۷ را بر عهده داشت. از طرح وی با نام «طرح جامع تهران» نام برده شدهاست.
در تهران کاخهای زیادی تاکنون بر پا شدهاست که بیشتر آنها مربوط به دوران پهلوی و قاجار هستند. از جمله کاخهای معروف تهران میتوان کاخ نیاوران، کوشک احمدشاهی، کاخ صاحبقرانیه، عمارت عثمانی و پل رومی، عمارت دارالفنون، حوض خانه باغ قدیم نگارستان، کاخ گلستان، کاخ مرمر و شمس العماره را نام برد.
تقسیمات شهری
میدان فردوسی، در مرکز شهر تهران
در زمان دودمان پهلوی و پس از انقلاب ۱۳۵۷ شمار زیادی محله و شهرک در محدوده کلانشهر تهران ساخته شد. برخی از این محلهها همان روستاهای پیشیناند که گسترش داده شدهاند.
مناطق شهری
نوشتار اصلی: مناطق شهری تهران
مناطق بیستودوگانه شهرداری تهران
این شهر در حدود ۷۳۰ کیلومتر مربع مساحت دارد. شهرداری تهران برای تأمین نیازمندیها و اداره بهتر سطح شهر را به ۲۲ منطقه شهرداری و ۱۲۳ ناحیه بخش کرده که شهر ری و تجریش را نیز شامل شدهاست.
از سوی دیگر وزارت کشور هم برای انجام انتخاباتهای مختلف و کارهای مدیریتی دیگر، تفسیر خاص خود را از شهرستان تهران دارد که بر ۲۲ منطقه شهرداری منطبق نیست و شمیران و ری را نیز شهرستانهایی جداگانه در نظر گرفتهاست. این شهر به واسطهٔ داشتن شبکه مخابراتی گسترده نیز دارای نواحی هفتگانه مخابراتی میباشد.
در تقسیمبندی وزارت کشور شهرستان تهران در مرکز استان تهران قرار دارد. از شمال به شهرستانهای کرج و شمیرانات، از شرق به شهرستان دماوند، از جنوب به شهرستانهای قرچک و ورامین و ری و اسلامشهر و از غرب به شهرستانهای قدس، شهریار و استان البرز محدود میشود. مرکز آن بخش مرکزی است.
محلههای شهر
منطقه قیطریه تهران
نوشتار اصلی: محلههای تهران
کلانشهر تهران دارای محلهها و شهرکهای گوناگونی است.
محلههای قدیمی تهران
تهران قدیم از چهار محله تشکیل شده بود به نامهای سنگلج، اودلاجان (عودلاجان)، بازار و چالهمیدان. در زمان ناصرالدینشاه قاجار چندین محله تازه در تهران ساخته شد به نامهای ارگ، چاله حصار، خانیآباد، قناتآباد، پاچنار، پامنار، گار ماشین، گود زنبورکخانه، صابونپزخانه، گود عربها و دروازه قزوین.
خیابان ولیعصر بلندترین خیابان ایران و همچنین بلندترین خیابان در خاور میانه است[۵۴] که در سالهای نخست پادشاهی رضاشاه ساخته شدهاست. درازای آن ۱۸٫۶ کیلومتر، که از میدان راهآهن تهران آغاز و به میدان تجریش در منطقهٔ شمیرانات پایان مییابد. این خیابان یازده هزار چنار در دو سوی خود دارد.[نیازمند منبع]
اقتصاد
ساختمان بانک مرکزی ایران
بازار جذاب و سنتی تهران
تهران علاوه بر اینکه مرکز سیاسی کشور است، مهمترین قطب اقتصادی آن نیز است. با اینکه تنها ۱۱ درصد جمعیت کشور در تهران زندگی میکنند، حدود ۲۵ درصد تولید ناخالص داخلی ایران مربوط به این شهر است.البته توزیع این حجم عظیم تولید در بین مردم یکنواخت نیست، به طوریکه بیش از ۸۰ درصد این فعالیت اقتصادی تنها در اختیار ۱۰ درصد جمعیت این شهر قرار گرفتهاست که عمدتاً در نواحی ثروتمند شمال شهر ساکن هستند.
قیمت زمین در برخی نقاط شهر تهران جزء گرانترینها در کل جهان میباشد. بیش از ۱۵۰۰ سازمان دولتی هماکنون در تهران فعالیت میکنند و گرانترین ساختمانهای تهران نیز در اختیار این سازمانهای دولتیاست.
تهران با جمعیتی حدود ۸ میلیون و مساحتی حدود ۷۰۰ کیلومترمربع، تولید ناخالص داخلی برابر ۸۸ میلیارد دلار دارد که این شهر را در رده پنجاه و ششمین شهر ثروتمند جهان و بالاتر از شهرهایی چون ریاض، لیسبون، برلین، بیرمنگام، لیون و هامبورگ قرار دادهاست، هرچند که همچنان با شهرهایی با جمعیت مشابه خود مانند لس آنجلس (با جمعیت حدود ۱۱٫۸ میلیون تن) که تولید ناخالص داخلی آن ۶۳۹ میلیارد دلار است یا لندن (با جمعیت ۸٫۳ میلیون تن) با تولید ناخالص داخلی ۴۵۰ میلیارد دلار فاصله دارد.
بخش خدمات سهمی ۷۸ درصدی در تولید ناخالص داخلی تهران دارد و پس از آن به ترتیب بخشهای صنعت (۱۴ درصد) و کشاورزی (۸ درصد) قرار دارند. در بخش خدمات در استان تهران، رشته فعالیتهای عمدهفروشی و خردهفروشی با ۲۸ درصد و مستغلات و کسب و کار با ۲۵ درصد بیشترین سهم را در تولید ناخالص داخلی دارند.
فعالیتهای خدماتی تهران در داخل شهر و فعالیتهای صنعتی (زمینبر) در حومه آن متمرکز هستند. در دههٔ گذشته تراکم بالای جمعیت و گران بودن مسکن در این شهر هجوم تازهواردان به درون شهر را محدود کرده و در نتیجه درصد رشد جمعیت آن کاهش یافتهاست اما این امر سبب استقرار آنها در حومه شهر به عنوان مناطق خوابگاهی شده، به طوریکه درحالیکه سایر مناطق روستایی کشور با کاهش نسبی جمعیت و مهاجرت به شهرها مواجهند، روستاهای تهران برعکس مهاجرپذیرند و رشد جمعیت آنها از ۵٫۶ درصد به ۶٫۷ درصد رسیدهاست. به همین دلیل سهم جمعیتی شهر تهران نسبت به استان تهران در چند ده گذشته به سرعت کاهش یافته و از ۹۱ درصد در سال ۱۳۵۵ به ۷۲ درصد در سال ۱۳۷۵ و ۵۸ درصد در سال ۱۳۸۵ رسیدهاست. بنابراین درکل هرچند که مجموعه شهری تهران همچنان مهاجرپذیرترین مجموعه شهری در کشور است اما این مهاجران به جای خود شهر رفتهرفته حومهٔ آن را به عنوان مقصد خود انتخاب کردهاند
X سفارش X خرید X جلد X بیمه X بیمه نامه X مدارک X در X اردبیل